In de Volkskrant-serie ‘Zinvol leven’ zegt dichter Maud Vanhauwaert vandaag: ‘Ga je als twee blokken cement tegenover elkaar zitten, dan kun je alleen botsen.’ Haar leestip is Het boek der rusteloosheid van Fernando Pessoa. Ik loop naar de boekenkast, ik heb het boek in tweevoud. Eén exemplaar ligt op het stapeltje dubbele/weg te geven boeken, ik kreeg het vorig jaar van een goede vriend; één exemplaar staat in de kast bij de nog te lezen boeken, dat kreeg ik tien jaar geleden van een andere goede vriend. Ik ben erin begonnen, een boekenlegger zit tussen de bladzijden.
Ik leg de boeken naast elkaar. De voorkant van het oude exemplaar is veel donkerder, en dat komt niet, zo zie ik nu pas, doordat het exemplaar ouder is, in de zin van: door de tijd aangetast, nee, de afbeelding is totaal anders. Op het oude exemplaar staat een foto van de auteur, een onopvallende man met een snorretje, een montuurloze bril en een zwarte hoed. Op het nieuwe exemplaar dat in hetzelfde basisontwerp met dezelfde gele en donkergroene tinten is uitgevoerd straalt een zonovergoten plein waarop een jongetje duiven probeert op te jagen tegen de achtergrond van een enorme fontein van drie lagen beeldhouwwerk met in het reusachtige bassin eromheen beelden van naakte, op de knieën rustende figuren. Met de boeken in mijn handen merk ik ook nu pas dat het nieuwe exemplaar veel dikker is. Is er ander papier gebruikt? Nee, het nieuwe exemplaar bevat bijna twee keer zoveel bladzijden!
Het boek der rusteloosheid bevat het onvoltooide dagboek van de Lissabonse hulpboekhouder Bernardo Soares. Ik lees de achterflap van het nieuwste exemplaar. ‘Een kortere versie van het boek […] verscheen eerder […] in 1990.’ Juist ja. Dat nieuwe exemplaar moet onmiddellijk van de stapel ‘weg te geven’ af. Op de achterflap van het oudere exemplaar lees ik dat Pessoa de hulpboekhouder Bernardo Soares als een semi-heteroniem beschouwde. Wat is ook alweer een heteroniem? Wikipedia vat het verschil tussen pseudoniem en heteroniem begrijpelijk samen: een pseudoniem is een andere naam voor het eigen ik; een heteroniem is een eigen naam voor een ander ik.
Toen ik laatst een toespraak voorbereidde waarin het ging over de echte R, de mens van vlees en bloed en verrassingen en soms wonderlijke buien, betrapte ik me erop dat ik zijn naam de eerste keer voluit schreef om vervolgens gewoon verder te gaan met R.
Ik zet het oudste exemplaar van Het boek der rusteloosheid terug in de kast, lees in het nieuwe exemplaar het voorwoord en nog twee bladzijden en leg het dan op het krukje ‘nu lezen’.
De boekenkast is als een ogenschijnlijk willekeurig ingezaaid stuk grond waar de helft van de gewassen is opgekomen en de andere helft wacht op regen. Vandaag is de regen op Pessoa gevallen.