Een maand geleden schreef ik dat de miljarden die sinds dit voorjaar de overheidsdeur uitvliegen echt een keer terug bezuinigd moeten gaan worden. Ik deed niks anders dan uitspraken van deskundigen als hoogleraar Ira Helsloot herkauwen, uitspraken die me plausibel leken omdat het is wat politici altijd doen: eerst overheidsschulden en begrotingstekorten laten oplopen om vervolgens gruwelijk te gaan bezuinigen om de boel weer binnen te perken te krijgen (zeg maar: zoals de moderne mens met eten omgaat). Maar nu moet ik daar op terugkomen. Tenminste als ik de Amerikaanse econome Stephanie Kelton mag geloven.
De Groene Amsterdammer wijdde afgelopen week een artikel aan haar en aan de door haar aangehangen Modern Monetary Theory. Kelton betoogt dat geld een rekeneenheid is die met een druk op de knop kan worden gecreëerd. ‘Als de Federal Reserve morgen honderd miljoen nieuwe dollars wil scheppen, dan kan dat’. Het leek me geen gekke bewering, het is wat vrijwel alle centrale banken overal ter wereld de afgelopen maanden rijkelijk hebben gedaan. Plotseling had geen politicus nog zorgen over ‘gruwelijke’ begrotingstekorten of ‘onhoudbare’ staatsschulden. En bezuinigingen? Het woord leek politiek naar fabeltjesland vertrokken. Ook waren nergens de belastingen verhoogd om die extra overheidsuitgaven te financieren, iets wat voor Kelton volstrekt logisch is, want belastingheffing is in haar optiek geen instrument om overheidsuitgaven te financieren, maar om ongelijkheid te bestrijden of inflatie te temmen.
Kelton stelt dat overheden in feite geen schulden kunnen hebben zoals huishoudens of bedrijven, omdat overheden geen valutagebruikers zijn maar valutaverstrekkers. Even checken. In ons land ging het door minister Hoekstra uit de hoge hoed getoverde geld voor de eerste ronde van de NOW-regeling via het UWV en de salarisadministraties van duizenden bedrijven naar 2,6 miljoen werknemers, ik pluk dit cijfer van de site van het CBS. Lijkt me een duidelijk geval van valutaverstrekking. Een nog mooier woord zou zijn: investeringen. Het geschapen geld voor de NOW-regeling houdt inkomens van gezinnen op peil, zodat die hun boodschappen kunnen blijven doen, net als de huur of de hypotheek betalen en de sport en muziek van de kinderen. Daardoor zien winkeliers, banken, verenigingen hun inkomsten doorgaan en hoeven die op hun beurt geen of minder mensen te ontslaan dan wanneer mensen massaal werkloos waren geworden en in inkomen waren gekelderd. De staat zou de regeling met goed fatsoen en gemak dus best ruimhartiger kunnen uitbreiden naar al die pseudo-werknemers die we zzp’ers en freelancers noemen. Investeren in de boterhammen en een goed dak boven het hoofd van iedereen is nooit weggegooid geld.
In het artikel gaat econoom Bas Jacobs een eind mee met Kelton, maar hij gelooft niet dat overheden al hun uitgaven kunnen financieren door de geldpers maar aan te zetten, dan volgen volgens hem vanzelf: stijgende prijzen, dalende koopkracht, verdampend spaargeld, ‘Dat leert iedere eerstejaars economiestudent’. Nu geloof ik niet dat Kelton pleit voor een onbeperkt biljetten spuwende geldpers, dat is een flauwe karikatuur. En die verwijzing naar de eerstejaars studenten is merkwaardig, want het zijn onder andere Jacobs’ economiestudenten die de laatste jaren protesteren tegen het eenzijdige onderwijs dat ze krijgen, waarin ze worden getraind in het neoklassieke geloof dat ieder mens een naar maximaal nut strevend individu is, en iedere markt vanzelf naar evenwicht neigt. Van de emoties die in het alledaagse leven een rol spelen bij de beslissingen die mensen als consument, werknemer of politicus maken, weten ze na hun studie niks.
En, vroeg ik me af, hoe verklaart Jacobs Japan dat haar overheidsuitgaven al decennia verruimt en waar inflatie en rente nog nooit gierend uit de bocht zijn gevlogen? Japan ging ons zelfs voor in negatieve rentes. En hoe verklaart Jacobs dat de huidige sterk vergrote bestedingen van overheden in de hele wereld, zonder dat daar hogere belastingen tegenover staan, nergens hebben geleid tot buitensporige inflatie of rentes die door het plafond gaan? Wie alleen zou beschikken over de huidige inflatiecijfers en de rentestanden, zou niet kunnen bevroeden dat de halve wereld in de touwen lag vanwege een virus.
Wantrouw dus de politicus die straks hele nare maatregelen gaat verkopen onder het mom van onhoudbare overheidsschulden en begrotingstekorten. Maar goed, ik moet oppassen Kelton’s Modern Monetary Theory te bewieroken. Wie weet wanneer ik daar weer op terug moet komen.