Een kaart van Nederland op A1-formaat, schaal 1 op 475.000. Een jaartal ontbreekt, dat is een euvel van veel kaarten. Maar er zijn aanwijzingen. ‘Het doel van de kaart is,’ staat onderaan, ‘om het opstellen van reisplannen in eigen land gemakkelijk te maken.’ Er wordt gemikt op ‘zoowel de wandelaar, de wielrijder, kampeerder als de watertoerist [en] hen die nog studeeren.’ Zoowel en studeeren worden nog met een dubbele o en e geschreven. Volgens de site van Onze Taal werden die verdubbelregels tussen 1934 (in het onderwijs) en 1946 (in de rest van Nederland) afgeschaft.
Een nauwkeurigere aanwijzing is de Afsluitdijk: die was klaar in 1932 en staat op de kaart, net als de uitkijktoren die in 1933 werd gebouwd op de plek waar de dijk gesloten werd. Maar Urk is nog een eiland midden in het IJsselmeer, even ver van Enkhuizen als van Vollenhove. Wel zijn, met rechte blauwe lijnen, de contouren voor de Zuiderzeewerken ingetekend: de Markerwaard, de Flevopolder en de Noordoostpolder, maar van een dijk tussen Lemmer en Urk die in 1939 het einde van Urk als eiland betekende, is nog niks te zien. Dat dateert de kaart ergens tussen 1933 en 1939.
Zeg ik dat goed? Behalve spoorwegen komen er op de kaart geen wegen voor. ‘Dit zou de kaart onduidelijk maken,’ schrijven de makers. Een ware zin. Al die wegen vernauwen onze blik en versperren onze gedachten. Maar nee, als iets land is, ook al is het zo dun als een dijk, dan is dat in wit aangegeven.
O ja, de kaart is van KING, van de pepermunt. Linksboven, in de zee naast Texel, staat het beeldmerk, en helemaal onderaan de kaart staat de naam van ‘Fa. Tonnema & Cie – Sneek – Fabrikanten van KING-pepermunt, Toci-Caramels, Italiano, Drops, enz.’ Italiano, dat ken ik nog. Er was één tante van wie ik vaak zo’n rol kreeg. Het was een gek dropsnoepje, vanwege dat zachte en die bruine kleur. Drop was in de regel zwart en hard. Wikipedia schrijft dat de suikerwerkfabriek Tonnema in 1902 werd opgericht. Aanvankelijk maakte het pepermunt voor diverse afnemers, maar in 1922 werd het eigen merk gedeponeerd: KING, Kwaliteit In Niets Geëvenaard. Pepermunt gold als een medicinale remedie tegen kriebelhoest of droge mond. Dokter Van Hamel Roos, apotheker en analist te Amsterdam, controleerde de kwaliteit enkele keren per jaar. Door een wettelijk verbod moest het predicaat ‘medicinaal’ van de verpakking, maar het gezicht van dokter van Hamel Roos bleef. Ook op deze kaart staat zijn gezicht.
Langs de kust staan bij de badplaatsen symbolen voor ‘strandgenoegens’: twee in zee spelende mensen, twee ouderwetse hoge strandstoelen, daar waar het veilig wordt geacht ook een borstcrawlende zwemmer. Verder is het land bezaaid met symbolen van kastelen, kerken, molens, verdedigingswerken, uitkijktorens, mensen in klederdracht, bomen, wandelende jongelui met een rugzak en een wandelstok ten teken van een jeugdherberg, twee kinderen op een wip op de plek van een speeltuin. Verder klompen, schoenen, schietspoelen van weefgetouwen, koeien en andere tekenen van ‘industrieën welke zich zonder uitzondering voor een bezoek leenen’.
Zo zag Nederland eruit toen mijn ouders klein waren en mijn grootouders in de bloei van hun leven. Deze kaart gaat niet weg maar ga ik ophangen. Naast de kaart die een goede vriend maakte van Nederland verdeeld in 57 gemeenten.
Hadden we niet ooit A1 posterlijsten? Ja, die hadden we. Die heb ik in een vorige opruimronde naar de kringloop gebracht. Daar maar weer even kijken.